1978 жылы А? Ш-ты? Танзания штатында осы ауруды? белгілері бар бірнеше пациент тіркеліп, б? л ауру
?арап отырса?,?азір жастар? а? ара? анда, ересек адамдар ВИЧ ж? не СПИД атауларын синоним с? здер ретінде? абылдап, ол туралы т? сініктері шатасып жатады. СПИД ол ВИЧ инфекциясыны? кезекті ас? ын? ан стадиясы? ана, ВИЧ СПИД-ке айнал? ан? а дейін к? п жылдар? тпек. Б? л жылдарды? на? ты мерзімі? рбір нау? асты??з денсаулы? ын одан? рі? арай? алай к? туіне байланысты болма?. Бас? а с? збен айт? анда, адамда? мір бойы ВИЧ инфекциясы болуы, біра? СПИД-ке айналмауы да м? мкін.?ыс? асы, иммунтапшылы? ы вирусы адамны??анында? ы CD4 немесе Т клеткаларын за? ымдайды. Б? л клеткалар а? заны инфекциялардан? ор? айтын иммунды? ж? йені??алыпты? ызмет етуінде ерекше ма? ыз? а ие. ВИЧ инфекциясы? ан? а т? скеннен кейін к? бейе келе жо? арыда атал? ан клеткаларды? лтіре бастама?.?з кезегінде иммунды? ж? йе “жо? ал? ан” клеткаларды жылдам? алпына келтіріп отыр? анмен жылдар? те келе CD4 клеткалары соншалы? ты азайып, а? за оны? алпына келтіріп? лгере алмай? алады. Осыны? салдарынан иммунды? ж? йе б? зылып, жайшылы? та аса? ауіпті емес инфекцияларды? алдында адам а? засы шарасыз болып? алма?. Б? л инфекциялар (оны? ішінде онкологиялы? аурулар да кіреді) оппортунистер деп аталады, я? ни “жа? дайды пайдаланушылар”. ВИЧ-пен ауыратындарда оппортунистік инфекцияларды? пайда болуы СПИД диагнозын? ою? а негіз болма?.
1 желто? сан – Д? ниеж? зілік СПИДке? арсы к? н.
СПИД вирус ар? ылы ж??ады. Ол вирустар к? зге к? рінбесе де, адамны??анында? ы антиденелерді? лтіреді. Егер антиденелер? лсе, онда адамны? иммунды? ж? йесі б? зылады. Ондай адамдар ауру? а тез шалды? ады. Ж??тырыл? ан вирус? зін? ш ай? а дейін? статпайды. Сонды? тан оны тек д? рігер? анды толы? зерттеген кезде? ана тауып алады. СПИД вирусы тек? ан ж? не жынысты??атынас ар? ылы ж??ады. Оны? мынандай жолдары бар:
Біреуге? ан ??йса
Бірінші адамнан вирусы бар шприцты екінші адам? а? олданса
Вирусты инемен денеге сурет салса немесе ??ла? тессе
Жынысты??атынас
Ж??тыр? ан ананы? баласына
Бірден адамда суы? тиген синдромы бай? алады. Ж? теледі, дене? ызуы к? теріледі, басы айналып, т? беті болмай ариды. К? ретамырлары білеуленіп кетіп, 3 аптадан со??айта басылады.
СПИДті? со??ы сатысы-?лім. Ол адам ауру? а тез шалды??ыш келеді.?андай болсын ауру? а т? зе алма? анды? тан,?ліп кетуі де бар.
Ал енді? ай кездерде ж??пайды?
Амандас? анда, ??ша? та? анда, иіскегенде
Тама? ты бір ыдыстан ішкенде
Бірге жуынып, орамалмен с? ртінгенде
Ауа, су, ойыншы? ар? ылы
Ж? ндіктер ша??анда
Есік, машина т? т? асын? ста? анда
Біра?, сонда да? р адам? зіні? жеке бас гигиенасын са? тауы керек.
СПИДке шалды??ан адам 10-15 жыл? ана? мір с? ре алады. Осындай жа? дай? а душар бол? ан адамдар? а к? мек беріп,?олдауымыз керек. Ауыратын екен деп бас тартпауымыз керек.
Осы ауруды? аты шы? ып, аны? тал? аннан кейін-а? о? ан? лемдегі БА??кілдері “ХХ? асырды? індеті”, “?асыр обасы” деген ат? ойып, оны ж??тыр? ан адамдар санаулы жылдарды? ішінде-а? іріп-шіріп? леді деген т? сінік тарата бастады.
Шынды? ында, ВИЧ ж??тыр? ан адам? анша? мір с? реді? “ВИЧ инфекциясы” диагнозы бар адам е? бірінші? зіне осы сауалды? ойма?. Б??ан мамандар? азірге: “Ешкім білмейді”, деген бір? ана сауалмен жауап береді. Кейде оны? 15, 10 тіпті 5 жыл деген “мерзімі” айтылып та? алады. Осы арада мына бір м? селеге назар аударалы?. СПИД эпидемиясы 25 жылдан астам уа? ыт б? рын басталса, содан бері осы диагнозбен? мір с? ріп келе жат? ан адамдар бар.
?аза? станда ВИЧ/СПИД ауруыны? алдын алу ж? мыстары 10 жылдан бері ж? ргізіліп келеді. Біра?, осы? ан? арамастан,?кінішке? арай бізді? елімізде де ВИЧ позитивті адамдарды? саны жыл сайын? л? айып бара жатыр. Осы уа? ыт? а дейін халы? ты? арасында б? л ауру тек моральды? аз? ында? ан адамдарда? ана болады деген т? сінік? алыптасып келді. Оны жынысты??ызмет к? рсетіп жан ба? ып ж? рген? ыз-келіншектеріміз ж??тырады, онымен осыларды??ызметін пайдаланатындар немесе гомосексуалдар мен наша? орлар ауырады деген біржа? ты пікірде болды.?азіргі кезде иммунтапшылы? ы дерті жа? дайы т? зу, орта жастан ас? ан отбасылы жандардан да табылып отыр. Адамны? а? засында? ы т? рт с? йы? ты? та болатын б? л вирус инені??шымен де, жынысты??атынаспен де,?ан ар? ылы да, ананы? с? тімен де о? ай ж??атынын Шымкент о? и? асы та? ы да д? лелдеп кетті. Осы вирусты ая? ын аны? тап басып, адал ж? рген адам? а тіс д? рігері де, маникюр-педикюр шебері де? з к? сібін д? рыс ат? армаса, абайсызда ж??тыруы м? мкін.
Алматыда? ы СПИД орталы? ыны? деректеріне? араса?,?азіргі жа? даймен ба? ала? анда? аза? станда 12-14 мы? дай адам ВИЧ диагнозымен? мір с? ріп жатыр. Шамамен деп отыр? анымыз, осы уа? ыт? а дейін, м? селен алматылы? тарды? 10 пайызы? ана тексеруден? ткен. О? т? стік астанамызда б? гінге дейін ВИЧ диагнозы 1400 адам? а? ойыл? ан. Оларды? жас шамасы 19-49 аралы? ын ??райды. Биыл? ы жылды? 1?азанына дейін елімізде 6 943 жанны? ВИЧ ж??тыр? анды? ы тіркеліп, оны? 426-сы СПИД-пен ауыратынды? ы аны? талып отыр.
Б? гінгі статистика? а? арап отырса?,?аза? станда ВИЧ ж??тыр? андарды? 78 пайызын, Алматыда тіркелгендерді? 92 пайызын есірткі пайдаланатындар ??райды екен.
?азіргі к? ндері осы аурумен к? ресетін? кіметтік емес? йымдар иммун тапшылы? ы вирусымен ауыратындар? а психологиялы??олдау к? рсетіп, оларды? ???ы? тарын? ор? айды ж? не ол адамдар? а осы диагнозбен? о? ам? а бейімделуге к? мектеседі.
?азіргі к? ндері? аза? танда иммун тапшылы? ы вирусымен ауыратын азаматтармен к? птеген? кіметтік емес? йымдар ж? мыс істейді. Оларды??атарында “Те? те? імен”?йымы да бар.
Б??-ны? СПИД ж? ніндегі Бірлескен ба? дарламасы мен Д? ниеж? зілік денсаулы? са? тау? йымыны? сарапшылары да, СПИД індетіні? 2005 жыл? ы жа? дайы жайында есеп-дерегін жария етті. Оларды? м? ліметтеріне? ара? анда, былтыр? ы жыл? ы к? рсеткіш 37,5 млн. болса, ал 2005 жылы д? ниеж? зі бойынша ВИЧ пен СПИД ж??тыр? андарды? саны 40 миллион адамнан асып жы? ыл? ан. Сонымен? атар 3,1 миллион адам, оны? ішінде 570 мы? бала осы дерттен к? з ж? м? ан екен. Бір айта кетерлігі,?лем бойынша аталмыш індеттен е? к? п зардап шеккен айма? Африка мен Сахараны? о? т? стік айма? тары, м? нда ауруды ж??тыр? андарды? 65 пайызы т? рады екен.
