?асыр дерті болып табылатын ЖИТС (СПИД) туралы ма? л? матпен таныса ж? рі? із.
ЖИТС (Ж? ре пайда болатын иммунды? тапшылы?) – иммунды??уатты??лсіреуінен со? тыратын ж??палы ауру. Жыныс? атынасы кезінде ж? не за? ымдан? ан тері ар? ылы? ан? а т? скен со??заны??ор? аныс шебі саналатын лимфа ж? йесін за? ымдайтын аса? атерлі ауру.
ЖИТС? оздыр? ышын немесе адамда иммунитет жетіспеушілік ту? ызатын вирусты (ВИЧ-1) 1983 жылы француз? алымы, виросолог Л. Монтанье тапты. Ал 1984 жылы американды??алым Р. Галло вирусты? барлы??сиеттерін жан-жа? ты тексеріп жариялады. Адам а? засына енген ол? анны? лимфооцит жасушаларыны? ішіне кіріп, жасушаны? генетикалы? аппаратына жабысып, тез к? бейе бастайды. Осыны??серінен жасуша жарылып? леді. Одан шы??ан вирустар жа? а жасушылар? а жабысып,?ткен процесті? айталайды. Лимфоцит жасушаларыны? осылай? ле беруі салдарынан к? ндерді?-к? нінде а? зада иммунитет жетіспеушілік пайда болады. Б? л жасырын кезе? онда? ан жыл? а дейін созылуы м? мкін. Айыры? ша есте? стайтын жай, осы жасырын кезе? кезінде адам? зін аурумын деп есептемейді. Біра? ол? зімен? атынасында? ы адамдар? а ж??палы ауруды? к? зі ретінде СПИД-ті тарата береді.
СПИД вирусы химиялы? немесе физикала??серлерге? те т? зімсіз. Вирусты 57 градус? а дейін? ыздырса? леді. Сонды? тан вирус бар зат? айнатылса, оны? шыдамайтыны аны?.?деттегі медицинала? т? жірбиеде? олданылатын спирт, ацетон, эфир, гидрохлорид, натрий ж? не т. б. дезинфекциялы? заттар СПИД вирусын оп-о? ай жо??ылдырады.
Ауруды? негізгі белгілері:
Вирус ж???ан адамдарды? 35-50%-ы ауырады.?ал? андары дені сау, вирус тасымалдаушы болып? алады. ЖИТС немесе? азіргі кезде АИВ инфекциясы деп аталатын індетті? тиісті кезе? деріне? арай? рт? рлі белгілері болады. Ж???ан с? ттен бастап ал? аш? ы белгілері пайда бола баста? ан? а дейінгі уа? ыт инкубациялы? кезе? – бастап? ы АИВ-инфекция) 2-3 аптадан 6-12 ай? а, кейінгі кездегі м? ліметтер бойынша бірнеше жыл? а дейін созылады. Инфекция кейде белгісіз т? рде дамиды. Негізінде нау? астан? андарды? 1/3-ні? дене? ызуы к? теріліп, баспа (ангина), бас ауыруы, лимфабездеріні? ісінуі,?лсізденуі, терісіне б? ртпе шы? у сия? ты жедел ауру белгілері пайда болуы м? мкін.
ЖИТС-ті? ж??у к? здері ж? не ж??у жолдары.
Д? ниеж? зілік денсаулы? са? тау? йымыны? м? ліметі бойынша АИВ ж??тыр? андар саны 2000 жылдан кейін 40-50 миллион? а жетуі ы? тимал.
?детте ЖИТС-пен? ала т? р? ындары жиірек ауырады. О? ан ж? нсіз жынысты??атынас, шектен тыс сексуалды? еркіндік, жез? кшелік, гомосексуалды? т. б. жайлар себеп болады.
Инфекция к? зі. Вирус ж???ан адам – вирус тасымалдаушылар, ЖИТС-пен ауыр? ан адамдар инфекция ж??тыру к? зі болып табылады. Еш? андай ауру белгілері бай? алмайтынды? тан,?сіресе, вирус тасымалдаушылар? те? ауіпті.
Вирус к? п м? лшерде? анда, спермада,?ынап кілегейінде, емшек с? тінде болады. К? з жасында, ж? лын с? йы? ында, сілекейде? те аз м? лшерде болуы м? мкін. (Мейірханова З.?ыз –?мірді??ыз? алда? ы. Алматы. Олжас, 2006. )
